Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια ένα από τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στην κοινότητα του σχολικού περιβάλλοντος, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως, είναι ο σχολικός εκφοβισμός. O σχολικός εκφοβισμός θεωρείται η πιο κυρίαρχη μορφή βίας και το φαινόμενο αποκτά σημαντικές ψυχολογικές διαστάσεις στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.

Οι κοινωνικές διαστάσεις του φαινομένου έχουν μεγάλη βαρύτητα αν αναλογιστούμε ότι πολλές φορές παιδιά έχουν οδηγηθεί στην αυτοκτονία ή ότι bullies έχουν προκαλέσει ακόμα και το θάνατο στα θύματα τους.

Ο σχολικός εκφοβισμός έχει βαθιά κοινωνικά αίτια τα οποία οφείλουμε συνοπτικά να εξετάσουμε, αλλά και φοβερές συνέπειες, αν αναλογιστούμε ότι τα παιδιά αποτελούν το μέλλον της κοινωνίας μας.

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα κοινωνικό θέμα που μας αφορά όλους. Όμως εκτός από τους γονείς και το οικογενειακό περιβάλλον, που είναι οι άμεσα εμπλεκόμενοι, η ευθύνη βαραίνει και τους εκπαιδευτικούς που έχουν επαφή με τα παιδιά αλλά και πολλές φορές αποτελούν και πρότυπα για αυτά.

Είναι γεγονός ότι η προσωπικότητα του παιδιού και η ακεραιότητα του χαρακτήρα του έχει μεγάλη σημασία στο βαθμό που αυτό επηρεάζεται από τους συνομηλίκους του. Η αυτοεκτίμηση, η ευαισθησία, η ευθιξία είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την επιθετική συμπεριφορά η την εύκολη «θυματοποίηση».

Φυσικά και ο ρόλος του οικογενειακού περίγυρου, οι σχέσεις μεταξύ των γονιών αλλά και η αντιμετώπιση των παιδιών από τους μεγαλύτερους στην οικογένεια αποτελούν κύριους παράγοντες σε σχέση με την εκφοβιστική συμπεριφορά που θα υιοθετήσει το παιδί. Η απόρριψη, η έλλειψη σεβασμού και εκτίμησης, η υπερβολική αυστηρότητα και τιμωρία αλλά και η επιθετικότητα δηλητηριάζουν τις παιδικές ψυχές και προκαλούν βίαιες συμπεριφορές.

Το αμέσως επόμενο περιβάλλον που μπορεί να ασκήσει μεγάλη επιρροή στην προσωπικότητα του παιδιού και κατ΄ επέκταση στην συμπεριφορά εκφοβισμού που θα αναπτύξει είναι το σχολικό περιβάλλον. Η επικοινωνία που υπάρχει μεταξύ καθηγητή και μαθητών, η συνεργασία με το οικογενειακό περιβάλλον, η επίβλεψη από τους δασκάλους, η αντιμετώπιση των θυμάτων αλλά και των θυτών από την σχολική κοινωνία είναι παράγοντες που θα θωρακίσουν η θα αποτρέψουν το παιδί από το ‘bullying’. Θα πρέπει να υπάρχει κλίμα ομόνοιας και ομοψυχίας μέσα στην τάξη, να καλλιεργούνται αρχές δικαιοσύνης και ισότητας, να γίνονται ομαδικές εργασίες αλλά και πολλές συζητήσεις από τους δασκάλους που θα θίγουν θέματα ευαίσθητα για την παιδική ηλικία.

Ασφαλώς οι συνθήκες που ζούμε στη σύγχρονη κοινωνία και η έκθεση των παιδιών από μικρή ηλικία στα ΜΜΕ δίνουν μεγαλύτερη διάσταση στο κοινωνικό αυτό φαινόμενο. Η απροκάλυπτη προβολή βίαιων εικόνων, η ενασχόληση με βιντεοπαιχνίδια αλλά και κάθε είδους παιδικά, επηρεάζουν πολλές φορές αρνητικά την ψυχολογία των παιδιών. Όλα τα μέσα που προωθούν την βίαιη και επιθετική συμπεριφορά αλλά και προβάλλουν «το νόμο του ισχυρού», που συνήθως είναι ο κακός που πάντα κερδίζει, αυξάνουν την επιθετική συμπεριφορά των παιδιών. Ο σούπερ ήρωας είναι αυτός που τους σκοτώνει όλους και μόνο έτσι καταξιώνεται στο κοινωνικό περίγυρο.

Στον Διαδικτυακό εκφοβισμό παρατηρείται η συμμετοχή συνομήλικων και από τις δυο πλευρές, ή τουλάχιστον η συμμετοχή ενός ενήλικα υποκινούμενη από κάποιον ανήλικο εναντίον άλλου ανηλίκου. Στην περίπτωση που παρατηρηθεί εμπλοκή ενηλίκου χρησιμοποιούνται οι οροί Διαδικτυακή παρενόχληση (Cyber-Harassement) είτε η Διαδικτυακή παρακολούθηση (Cyber-Stalking). O όρος Διαδικτυακός εκφοβισμός, εν αντιθέσει με την σεξουαλική παρενόχληση, δεν χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ένας ενήλικας προσπαθεί να οδηγήσει ανηλίκους σε μη διαδικτυακές συναντήσεις δελεάζοντάς τους. Το λεγόμενο cyber-bullying μπορεί να έχει πολλές και διαφορετικές μορφές όπως επαναλαμβανόμενη αποστολή ηλεκτρονικών ή τηλεφωνικών μηνυμάτων, παρέμβαση και παρενόχληση οποιασδήποτε διαδικτυακής δραστηριότητας του ατόμου, δημιουργία ψεύτικων διαδικτυακών προφίλ, είσοδος σε προσωπικούς διαδικτυακούς λογαριασμούς του ατόμου, αποστολή φωτογραφιών του ατόμου ή αλλού είδους μαγνητοσκοπημένου υλικού, αποστολή προσωπικών πληροφοριών του ατόμου σε πολλαπλούς παραλήπτες, αποστολή απειλητικών μηνυμάτων σε αλλά άτομα υποκρινόμενοι το άτομο που εκφοβίζεται, υποκίνηση τρίτων για διαδικτυακή παρακολούθηση και παρενόχληση του ατόμου.

Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσουμε την βία δεν είναι σε καμία περίπτωση η βία. Η μετάδοση αξιών τόσο στην οικογένεια όσο και στο σχολείο μπορεί να συμβάλει τα μέγιστα στην πρόληψη του φαινομένου του εκφοβισμού. Ας βοηθήσουμε τα παιδιά να γίνουν καλύτεροι από εμάς λοιπόν. Τόσο οι γονείς όσο και οι δάσκαλοι θα πρέπει να επενδύουν στην πρόληψη αναλογιζόμενοι τις μεγάλες ψυχολογικές αλλά και σωματικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει το κοινωνικό αυτό φαινόμενο.

Η πρόληψη είναι πάντα η καλύτερη θεραπεία. Οι ενήλικες θα πρέπει να χτίζουν εύρωστες και δυνατές προσωπικότητες με αυτοεκτίμηση και σεβασμό. Φυσικά θα πρέπει οι ίδιοι με την συμπεριφορά τους να αποτελούν πρότυπα για τα παιδιά και να δίνουν «το καλό» παράδειγμα. Τα παιδιά μιμούνται συμπεριφορές.

Δεν μπορείς να επιβάλλεις στο παιδί να μην καπνίσει αν καπνίζεις εσύ και δεν μπορείς να του ζητήσεις να σέβεται τους άλλους όταν ο ίδιος χρησιμοποιείς βία λεκτική ή και φυσική στο σπίτι ή στο σχολείο. Πρέπει επίσης να εξηγούμε στα θύματα ότι η συμπεριφορά ενός ανθρώπου χαρακτηρίζει τον άνθρωπο που την κάνει και όχι αυτόν στον οποίο απευθύνεται. Δεν θα πρέπει τα θύματα να παίρνουν προσωπικά τις προσβολές και τις κακές συμπεριφορές που ασκούν οι bullies απέναντι τους. Θα πρέπει να τους εξηγούν ότι ο εκφοβισμός συνήθως δείχνει πράγματα για το άτομο που ασκεί bullying και όχι για αυτόν που το δέχεται. Επομένως οι ενήλικες οφείλουμε να εμψυχώνουμε τα θύματα και να ενισχύουμε την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση τους αλλά και να προσεγγίζουμε τους θύτες προσπαθώντας να εκμαιεύσουμε τα αίτια που τους ενισχύουν τέτοιου είδους βίαιες συμπεριφορές.

Είναι γεγονός ότι τις περισσότερες φορές όταν κάθε παιδί που εμπλέκεται στο σχολικό εκφοβισμό είναι ανάγκη να επισκεφτεί κάποιον ειδικό ψυχολόγο. Οι «νταήδες», είναι συνήθως άτομα που εμφανίζουν υψηλή αυτοπεποίθηση, απειθαρχία σε κανόνες και θέλουν να επιβάλλονται με τη βία. Άλλα και τα παιδιά που είναι θύματα, στα οποία ασκείται σχολικός εκφοβισμός, παρουσιάζουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Συνήθως πρόκειται για ντροπαλά παιδιά, με μικρόσωμη διάπλαση, χαμηλή αυτοπεποίθηση, εσωστρεφή, χαμηλών τόνων, ευαίσθητα, μοναχικά, με υπερπροστατευτικούς γονείς. Η βοήθεια από κάποιον ειδικό και η συμβουλευτική στην οικογένεια είναι απαραίτητη για να βοηθήσουμε τα παιδιά και στις δύο περιπτώσεις για να αντιμετωπιστούν τέτοιου είδους συμπεριφορές.

Η θέσπιση νόμων και η νομική τιμωρία δεν θα είναι η λύση στο πρόβλημα του «τραμπουκισμού». Για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών μας, για να ζουν και να μαθαίνουν σε ένα ασφαλές και ειρηνικό περιβάλλον θα πρέπει η οικογένεια και το σχολείο να παλεύει καθημερινά για την εμπέδωση των αξιών της αλληλεγγύης και του αλληλοσεβασμού.

Αλλά το κυριότερο όλων, όπως είπε και ο Πυθαγόρας, είναι ότι «Κανείς δεν μπορεί να σε κάνει να νιώσεις κατώτερος χωρίς τη συγκατάθεσή σου». Οι εύρωστες προσωπικότητες και η παιδεία με ευρύτερη έννοια της θα πρέπει να είναι το μέλημα κάθε λαού.